Ο καλός ο Μύλος


H υδραυλική και η αιολική, ήταν οι μόνες φυσικές πηγές εργαστηριακής παραγωγής μηχανικής ενέργειας, που χρησιμοποιούσε ο άνθρωπος για παραγωγικούς σκοπούς (άλεσμα, άντληση, πριόνισμα κ.ά.) πριν την χρήση της ατμομηχανής, στα τέλη του 18ου αιώνα.
Οι τουρμπίνες στα υδροηλεκτρικά εργοστάσια παίρνουν ενέργεια από το νερό με τον ίδιο ακριβώς τρόπο με τον οποίο ενεργοποιούνται οι νερόμυλοι. Η διαφορά έγκειται πλέον στα μεγέθη – που είναι μεγαλύτερα και στην αξιοποίηση του παραγόμενου έργου. Η πτώση του υγρού στοιχείου από μεγάλο ύψος, και η κινητική ενέργεια που αυτό συνεπάγεται είναι ο ίδιος πρωτόγονος τρόπος που μπορεί σήμερα να παράγει ηλεκτρικό ρεύμα για αστική και βιομηχανική χρήση, αλλά και για πολλούς αιώνες άλεθε δημητριακά και βοηθούσε την καθημερινότητα πολλών κοινωνιών συμπεριλαμβανομένων και των δικών μας.
Δύο οι τύποι των νερόμυλων: ο Ρωμαϊκός, με την κάθετη φτερωτή που χρειαζόταν τεράστιες ποσότητες ροής νερού για να αποδώσει και ο Βυζαντινός, ή Ανατολικός, ή Ελληνικός, με την μικρή οριζόντια φτερωτή, που αξιοποιούσε κάλλιστα ακόμα και την ελάχιστη συγκέντρωση νερού.




Για την σημερινό άνθρωπο αυτή η αδάπανη παραγωγή ενέργειας έχει για πολλούς λόγους περάσει ανεπιστρεπτί στο παρελθόν. Ακόμα και μετά την διαπίστωση πως οι πολύστροφοι ατσαλοκύλινδροι των σύγχρονων αλευρόμυλων καταστρέφουν πολλά πολύτιμα συστατικά του σιταριού, κανείς δεν φαίνεται διαθεμένος να επιστρέψει στις παλιές αργόστροφες μυλόπετρες των νερόμυλων και των ανεμόμυλων. Όμως η σημασία τούτων των μνημείων είναι τόσο μεγάλη στην πολιτισμική μας κληρονομιά, που η ανάδειξη και η προβολή του ρόλου τους στο πέρασμα της ιστορίας είναι ανάγκη σήμερα. Όχι γιατί μπορούν να αποτελέσουν πόλο έλξης επισκεπτών, μα κυρίως γιατί μπορούν να διδάξουν σε μας που έχουμε χάσει την αίσθηση του μέτρου των πραγμάτων, την πολλών αιώνων σοφία που κατέχουν και την ζητούμενη Αρμονία Φύσης και Ανθρώπινων Έργων.-

Η λειτουργία του Βυζαντινού Νερόμυλου




Η λειτουργία του νερόμυλου είναι σχετικά απλή και στηρίζεται στη χρήση της δυναμικής ενέργειας του νερού, λόγω της υψομετρικής διαφοράς. Το νερό, μετά την πτώση του από ένα μεγάλο ύψος, εκτονώνεται στα πτερύγια μιας φτερωτής, η οποία μεταφέρει κίνηση στη μυλόπετρα που αλέθει τον καρπό (σιτάρι, κριθάρι κ.α.) παράγοντας αλεύρι. Υπάρχει ένας άξονας στον οποίο στηρίζεται η φτερωτή στην οποία καταλήγει η παροχή του νερού και την κινεί. Ψηλότερα απο την φτερωτή υπάρχουν δύο μυλόπετρες. Μία σταθερή και μία περιστρεφόμενη, η οποία παίρνει κίνηση απο τον άξονα. Η μυλόπετρα αυτή, με έναν μηχανισμό έχει την δυνατότητα να μεταβάλλει την απόσταση της επιφάνειας τριβής με τη σταθερή πέτρα για να εξασφαλίσει πόσο χοντρό ή ψιλό θα είναι το άλεσμα. Πάνω από τις πέτρες υπάρχει κωνική ξυλοκατασκευή στην οποία τοποθετείται ο καρπός ο οποίος με έναν έξυπνο μηχανισμό, που παίρνει κι αυτός κίνηση από τον άξονα, ρίχνεται στο κέντρο της περιστρεφόμενης πέτρας (η οποία έχει ένα άνοιγμα διαμέτρου 25 εκατοστών). Στη συνέχεια με την περιστροφή συνθλίβεται και με την φυγόκεντρο δύναμη συγκεντρώνεται, ως αλεύρι πλέον, σ' ένα χώρο μπροστά από τις πέτρες.







Οι μυλόπετρες προέρχονταν συνήθως από τη Μήλο και την Κίμωλο, των οποίων τα εδάφη είναι ηφαιστειογενή. Η ποιότητά τους ήταν άριστη, γεγονός που τις καθιστούσε ακριβότερες. Αναφορά στην εξαιρετική τους ποιότητα βρίσκουμε σε έγγραφο του 1321 του Ενετού χαρτογράφου Μαρίνου Σανούδου του Πρεσβυτέρου. Στο εργαστήρι του μυλωνά υπάρχει ο βασικός εξοπλισμός από εξαρτήματα και εργαλεία τα οποία χειρίζεται. Υπάρχουν 1 ή 2 παράθυρα και μία δίφυλλη πόρτα. Τζάκι βρίσκεται απαραίτητα σε μία γωνία του μύλου. Έξω από το μύλο και σε προέκταση προς τα επάνω από αυτόν, βρίσκεται το εντυπωσιακότερο από αρχιτεκτονικής άποψης μέρος η κρέμαση με το νεραύλακα.




Μέσα απο αυτόν τον κάθετο αγωγό που στον συγκεκριμένο νερόμυλο του Πασχαλίγου, υπερβαίνει τα δέκα μέτρα, τρέχει με δύναμη το νερό και κινεί την φτερωτή στον υπόγειο χώρο του μύλου.




Χώροι, εξαρτήματα, μηχανισμοί:
Μπορούμε να κάνουμε μια πρώτη κατάταξη με βάση το είδος των μηχανισμών του μύλου και να χωρίσουμε τρεις διαφορετικούς χώρους:
• Χώρος κινητήριων μηχανισμών
• Χώρος κινούμενων μηχανισμών
• Χώρος ροής του νερού
Χώρος κινητήριων μηχανισμών(ζουριό)
Βρίσκεται στο κάτω μέρος του μύλου. Καταλαμβάνει χώρο ορθογωνικής κάτοψης, χτισμένος κάτω από τις μυλόπετρες. Οι διαστάσεις του κυμαίνονται ανάλογα με το μέγεθος του μύλου από 1-1,5μ ύψος, 2-4μ βάθος και 1,5-2 μ πλάτος. Η οροφή του αποτελεί μέρος του δαπέδου του ισόγειου χώρου και κατασκευάζεται από μεγάλες επίπεδες πέτρες. Η είσοδος του σε αρκετές περιπτώσεις είναι σχηματισμένη σε αψιδωτό άνοιγμα.(καμάρα). Μέσα στον υπόγειο αυτό χώρο υπάρχουν: Η φτερωτή που περιστρέφεται σε οριζόντιο επίπεδο και είναι τροχός διαμέτρου 1 μ -1.40 μ στον οποίο εκτονώνεται το νερό. Ο σκελετός της είναι μεταλλικός και αποτελείται από δύο ομόκεντρα στεφάνια που ενώνονται μεταξύ τους και καταλήγουν στο κέντρο σε πλήμνη (ένωση με άξονα) ορθογωνικής διατομής. Στο κενό που σχηματίζουν τα δύο στεφάνια στηρίζονται περιφερειακά τα πτερύγια της φτερωτής τα κουτάλια . Τα κουτάλια είναι από ξύλο (πλατάνι) και κατασκευασμένα (σκαφτά) με ιδιαίτερη μαστοριά. Το αδράχτι είναι ο κατακόρυφος άξονας που μεταφέρει την κίνηση, από τη φτερωτή στη μυλόπετρα, είναι μεταλλικός (τετραγωνικής ή κυκλικής διατομής) ή ξύλινος από πρίνο, και σε μία τουλάχιστον περίπτωση συνδυασμός και των δύο (σίδερο μέσα σε δύο σκαφτά ξύλα δεμένα εξωτερικά με δαχτυλίδια) . Η ένωση του αδραχτιού με τη φτερωτή γίνεται με ξύλινες σφήνες. Το κάτω άκρο του καταλήγει σε κωνική αιχμή, το κεντρί (σκληρυμένο μέταλλο). Το αδράχτι στηρίζεται σε ξύλινη βάση, μήκους περίπου 1.50μ., ύψους 20 εκ και πλάτους 30 εκ. Στη μέση αυτού του ξύλου έχει διαμορφωθεί κοιλότητα (πατούρα ),όπου σφηνώνεται το κατωμούχλι . Το κατωμούχλι είναι μικρή σιδερένια λάμα με 3-4 κοιλότητες όπου πατάει το κεντρί του αδραχτιού. Όταν μία κοιλότητα φθείρεται από την τριβή, ο άξονας μεταφέρεται στην επόμενη κ.ο.κ. Το πάνω μέρος του αδραχτιού διαπερνά το κέντρο της οροφής του υπογείου. Στο δεξιό άκρο της τραπεζάς είναι συνδεδεμένη με σταθερό σύνδεσμο μεταλλική κατακόρυφη ράβδος που ονομάζεται ανεβάτης και διαπερνά την οροφή του ζουριού. Στο απέναντι τοίχωμα από την είσοδο του ζουριού, αριστερά και σε ψηλό σημείο, βρίσκεται η σιφουνομάνα. Η σιφουνομάνα είναι μεγάλη μαρμάρινη πέτρα, λαξεμένη εσωτερικά, ώστε να σχηματίζει αγωγό κυκλικής διατομής διαμέτρου 20 εκ. περίπου. Σε κάποιες περιπτώσεις, σχηματίζεται από πέτρες που ενώνονται στη σειρά με συνδετικό υλικό (λάσπη) σε μήκος έως και 2μ.. Στο άκρο της προς το ζουριό είναι διαμορφωμένη έτσι ώστε να σχηματίζει εσοχή (πατούρα) όπου εφαρμόζει το σιφούνι. Το σιφούνι είναι ένα στόμιο εκροής του νερού κωνικού σχήματος, μήκους 40-50 εκ. Στηρίζεται συνήθως με δύο όρθιες μεταλλικές βέργες για να αντέξει στη μεγάλη πίεση που του ασκείται. Το υλικό κατασκευής του μπορεί να είναι ξύλο, σίδερο ή και πηλός. Στο άκρο του σιφουνιού τοποθετείται μεταλλική ή ξύλινη πλάκα το ποτήρι με οπή διαμέτρου 4 εκ. ή και μεγαλύτερης ανάλογα με την εποχή (το διαθέσιμο νερό) ή ανάλογα με την απαιτούμενη ταχύτητα περιστροφής της μυλόπετρας. Με αυτό τον τρόπο ρυθμίζεται η παροχή του νερού, άρα και η ταχύτητά εξόδου για την εκτόνωση στη φτερωτή. Αριστερά από τη φτερωτή υπάρχει κατακόρυφος ξύλινος άξονας που στο κάτω μέρος του και στο ύψος της εξόδου του νερού από τη σιφουνομάνα έχει συνδεδεμένο ένα επίπεδο μικρό σανίδι .Ο άξονας αυτός διαπερνά επίσης την οροφή του ζουριού.



Το σύστημα αυτό ονομάζεται σταματήρας και με κατάλληλο χειρισμό μπορεί να εκτρέψει τη ροή του νερού προς τη φτερωτή και άρα να σταματήσει τη λειτουργία του μύλου. Χώρος κινούμενων μηχανισμών Μέσα στο εργαστήρι του μυλωνά υπάρχουν τα πιο βασικά στοιχεία της λειτουργίας του μύλου που είναι οι μυλόπετρες. Το υλικό κατασκευής τους είναι κομμάτια πέτρας που έφερναν από τη Μήλο. Τα κομμάτια αυτά της πέτρας αφού σμιλευτούν και σχηματίσουν όλα μαζί ένα κυκλικό σχήμα, δένονται εξωτερικά με 1 ή 2 μεταλλικά στεφάνια και σφίγγουν με μικρά κομμάτια, τις σφήνες. Οι μυλόπετρες έχουν διάμετρο έως και 1,40μ και πάχος 20 εκ Οι μυλόπετρες είναι δύο : Η πάνω μυλόπετρα που είναι κινητή (περιστρεφόμενη) και η κάτω μυλόπετρα που είναι σταθερή. Η κάτω μυλόπετρα τοποθετείται σε πλαίσιο διαμορφωμένο σαν τραπέζι που σκεπάζει στο σημείο εκείνο το ζουριό. Η πάνω μυλόπετρα παίρνει κίνηση από το αδράχτι. Το πάνω μέρος του αδραχτιού είναι διαμορφωμένο σε σχήμα Τ και συνδέεται σταθερά με ένα εξάρτημα που λόγω του σχήματός του ονομάζεται χελιδόνα . Η σύνδεση του αδραχτιού με τη χελιδόνα γίνεται με προσαρμογή του σε τρύπα ορθογωνικής διατομής. Το αδράχτι, διαπερνά την κάτω μυλόπετρα αφού αυτή έχει στο κέντρο της τρύπα μεγαλύτερης διαμέτρου από τον άξονα. Το κενό που δημιουργείται, καλύπτεται από ειδικό ξύλινο δακτύλιο από συκιά που λέγεται αφάλι ή καρδιά . Με αυτό τον τρόπο ο πάνω χώρος στεγανοποιείται από τα νερά του ζουριού , ο άξονας περιστρέφεται σταθερά και το αλεύρι δεν πέφτει στο ζουριό. Η πάνω μυλόπετρα έχει στο κέντρο της μια μεγάλη τρύπα περίπου 20 εκ. τη γούλα από όπου εισέρχεται ο καρπός για άλεσμα. Στο κέντρο του κάτω μέρους της υπάρχει διαμορφωμένη εσοχή (πατούρα) στο σχήμα και το μέγεθος της χελιδόνας. Η απόσταση μεταξύ της πάνω και κάτω μυλόπετρας, το κενό δηλαδή όπου αλέθεται ο καρπός , πρέπει να είναι ίση σε όλη την επιφάνεια. Για το λόγο αυτό περιστρέφεται για λίγο η πάνω μυλόπετρα και αν χρειάζεται τοποθετούνται μικρές σφήνες ανάμεσα σε χελιδόνα και μυλόπετρα. Άλλος τρόπος είναι η τοποθέτηση μπογιάς σε σκόνη (λουλάκι) ανάμεσα στις δύο πέτρες και αφού περιστραφούν για λίγο, τα σημεία όπου έχει τριφτεί η μπογιά χαράζονται (αφαιρούνται) με ειδικό σφυρί το μυλοκόπι .

Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχουμε ένα είδος ζυγοστάθμισης. Το μυλοκόπι επίσης χρησιμοποιείται για να κάνει αδρή , άγρια την εσωτερική επιφάνεια των μυλόπετρων, όταν εκείνη λειένονταν πλήρως απο την πολλή χρήση και δεν άλεθε τόσο καλά.


Το νερό οδηγείται από το σημείο λήψης του προς το μύλο με ένα αυλάκι σκαφτό και χτιστό. Στο πάνω και πίσω μέρος του μύλου υπάρχει μεγάλη δεξαμενή η στέρνα η οποία γεμίζει με νερό και διαθέτει υπερχείλιση. Αμέσως μετά τη στέρνα υπάρχει ο νεραύλακας ειδική πέτρινη κατασκευή ,συνήθως πολύ επιμελημένη, που σχηματίζει αγωγό ανοιχτό από πάνω, βάθους από 0,6 μ. έως 1,3 μ. , πλάτους περίπου 0,5 μ. και μήκους 10 μ. Στην είσοδο του νερού από τη στέρνα προς το νεραύλακα παρεμβάλλεται ειδικός ρυθμιστής της παροχής του νερού το πελέμι. Το πελέμι σχηματίζεται από μία πλάκα σχιστόλιθου οριζόντια με μια τρύπα στη μέση, όπου εφαρμόζει ένα χοντρό και μακρύ κούτσουρο και φράζει την είσοδο προς το νεραύλακα. Θα μπορούσαμε να το πούμε «διακόπτη» της εποχής. Κάθετα στη ροή του νερού και μέσα στο νεραύλακα τοποθετείται ειδική ξύλινη ή σιδερένια σχάρα το χτένι για τη συγκράτηση διάφορων φερτών υλικών (πέτρες ξύλα κ.λ.π.). Στην έξοδο από το νεραύλακα το νερό οδηγείται στο πιο χαρακτηριστικό και εντυπωσιακό από πλευράς κατασκευής μέρος του νερόμυλου την κρέμαση. Η κρέμαση είναι ένας υδατόπυργος ύψους έως και 12 μ. πετρόχτιστος, με βάση πίσω από το ζουριό, που περνάει πίσω από το κτίσμα του μύλου και καταλήγει στο ύψος του πάνω μέρους του νεραύλακα. Η εξωτερική διατομή του είναι σχεδόν ορθογωνική και αυξάνεται σταδιακά προς τη βάση για αντιμετώπιση της μεγάλης υδροστατικής πίεσης που αναπτύσσεται εκεί. Εσωτερικά η κρέμαση είναι χτισμένη σε σχήμα αντεστραμμένου κόλουρου κώνου που όσο προχωρά προς την κορυφή του (ανάποδα) στρίβει προς τα έξω. Θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε με ένα χωνί με κεκλιμένη ουρά. Το επίχρισμα που χρησιμοποιείται εσωτερικά είναι πολύ ισχυρό, μίγμα ασβέστη και Θηραϊκής γης (Κορασάνι). Η διάμετρος εισόδου της κρέμασης κυμαίνεται από 1μ. έως 1.40μ. και καταλήγει σε διάμετρο περίπου 20 εκ. Στο κάτω μέρος ενώνεται με τη σιφουνομάνα , η κλίση της οποίας πλησιάζοντας προς τη έξοδο (ζουριό), μεγαλώνει προοδευτικά ως προς την κατακόρυφο. Η πορεία του νερού συνεχίζεται στο σιφούνι, εκτονώνεται στη φτερωτή και βγαίνει έξω από το ζουριό ελεύθερα. Σημαντικό στοιχείο όσον αφορά τη διαχείρισή του είναι ότι στη συνέχεια οδηγείται διαδοχικά για πότισμα των παρακείμενων κήπων. Σε περιπτώσεις συστοιχίας νερόμυλων, το νερό οδηγείται διαδοχικά από τον πρώτο στο δεύτερο, τρίτο κ.λ.π. Ο συνδυασμός με την ογκώδη κρέμαση αποτελεί πραγματικά αντικείμενο αρχιτεκτονικής μελέτης. Κατά τη λειτουργία του νερόμυλου, η κρέμαση είναι συνεχώς γεμάτη με νερό έως επάνω. Λειτουργία Η πορεία του νερού περιγράφηκε στην προηγούμενη παράγραφο. Αφού η κρέμαση γεμίσει με νερό και η κοφινίδα είναι γεμάτη από καρπό, ο μυλωνάς κάνει την πρώτη κίνηση: Γυρίζει το μοχλό του σταματήρα, το νερό πέφτει με δύναμη στη φτερωτή και η πάνω μυλόπετρα αρχίζει να περιστρέφεται. Το αλεύρι πέφτει μέσα στη σκάφη. Αν το αλεύρι πρέπει να βγαίνει πιο χοντρό, ο μυλωνάς με ένα μοχλό (λοστό) σηκώνει λίγο τον ανεβάτη και τοποθετεί ένα σφηνάκι στο άνοιγμα του πάνω άκρου του. Αν θέλει για κάποιο λόγο να σταματήσει το μύλο γυρίζει πάλι το μοχλό του σταματήρα. Παράλληλα, κατά διαστήματα ελέγχει τη ροή του νερού προς την κρέμαση σηκώνοντας ή κατεβάζοντας ανάλογα το πελέμι ώστε αυτή ούτε να μείνει χωρίς νερό, ούτε να ξεχειλίσει. Οι μυλόπετρες που χρησιμοποιούνταν προέρχονταν από τη Μήλο. Τις έφερναν σε κομμάτια και τις συναρμολογούσαν επί τόπου δένοντάς τες με τσέρκια (μεταλλικά στεφάνια).




Η φτερωτή ήταν οριζόντια και εσωτερική. Οι νερόμυλοι ήταν ιδιόκτητοι ή μοναστηριακοί, που νοικιάζονταν σε επαγγελματίες μυλωνάδες. Το μίσθωμα πληρωνόταν με ποσοστό επί των εισπράξεων ή σε είδος (αλεύρι ή δημητριακά). Η αμοιβή των μυλωνάδων (αλεστικό ή αξάι) ήταν επίσης σε είδος και μόνο τα τελευταία χρόνια της λειτουργίας τους ήταν σε χρήματα. Όταν όμως ο μύλος ήταν ιδιοκτησία μοναστηριού, το άλεσμα του σταριού της μονής γινόταν χωρίς να κρατά ο μυλωνάς την αμοιβή του. Η αλεστική ικανότητα ενός μύλου έφτανε περίπου τις 100 οκάδες/ώρα και, με το 12ωρο που δούλευαν, η ημερήσια παραγωγή έφτανε τις 1.200 οκάδες. Οι μύλοι συνήθως εξυπηρετούσαν τις τοπικές ανάγκες και άλεθαν κυρίως κριθάρι και σμιγάδι (μείγμα από σιτάρι-κριθάρι) και σπανιότερα καλαμπόκι, σιτάρι και ζωοτροφές. Γλωσσάρι -αδράχτι κατακόρυφος άξονας που μεταφέρει την κίνηση από τη φτερωτή στη μυλόπετρα -ανεβάτης μεταλλικός άξονας μέσω του οποίου ανεβαίνει ή κατεβαίνει η πάνω μυλόπετρα -αξάι το μερδικό του μυλωνά -αφάλι ξύλινος δακτύλιος από συκιά στεγανοποίησης και στερέωσης του αδραχτιού -γιστέρνα μεγάλη δεξαμενή νερού πριν το νεραύλακα -γούλα τρύπα στο κέντρο της πάνω μυλόπετρας όπου πέφτει ο καρπός για άλεσμα -ζουριό χώρος κινητήριων μηχανισμών κάτω από τον κυρίως μύλο -κατωμούχλι βάση στήριξης του αδραχτιού -κεντρί το κάτω σημείο του αδραχτιού -κουτάλια τα πτερύγια της φτερωτής -κοφινίδα ξύλινο σιλό σχήματος αντεστραμμένης πυραμίδας όπου υπάρχει ο καρπός -κρέμαση πετρόχτιστος υδατόπυργος ύψους έως και 12 μ. -μυλοκόπι εργαλείο ακονίσματος της πάνω και κάτω μυλόπετρας -νεραύλακας πετρόχτιστος αγωγός ορθογωνικής διατομής ανοιχτός από πάνω μήκους έως και 10 μ. -πελέμι κούτσουρο ρύθμισης της παροχής του νερού από τη γιστέρνα στο νεραύλακα -ποτήρι μεταλλική ή ξύλινη πλάκα με οπή ρύθμισης της παροχής του νερού, στην έξοδό του -σιφούνι στόμιο εκροής του νερού κωνικού σχήματος -σιφουνομάνα μαρμάρινη λαξεμένη πέτρα που σχηματίζει αγωγό κυκλικής διατομής -σταματήρας άξονας εκτροπής του νερού και σταματήματος του μύλου -τραπεζά ξύλινη βάση, μήκους 1,50μ, όπου στηρίζεται το αδράχτι -τιμόνι το πάνω άκρο του ανεβάτη -χελιδόνα μεταλλικός σύνδεσμος του αδραχτιού με την πάνω μυλόπετρα -χτένι ξύλινη ή σιδερένια σχάρα συγκράτησης φερτών υλικών (πέτρες, ξύλα κ.λ.π.) -φτερωτή τροχός διαμέτρου 1μ –1.40μ στα πτερύγια του οποίου εκτονώνεται το νερό


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ : «Νερόμυλοι Δυτικής Μεσαράς Κρήτης» Μουσείο Κρητικής Εθνολογίας 1985, «Ελληνικοί Νερόμυλοι», Περιοδικό «7 ημέρες»Καθημερινής 15-10-2000, και πληροφορίες από το διαδίκτυο.

Ερείπια Βυζαντινού Νερόμυλου στο Πασχαλίγο

Το "Πασχαλίγο" είναι μια δασική περιοχή μέσα σε ρεματιά, νότιο-δυτικά της Νεάπολης. Η περιοχή πήρε την ονομασία της από τον Pasqualigo, τον Ενετό φεουδάρχη της περιοχής. Ήταν και είναι τόπος αναψυχής, περιπάτου και εκδήλωσης φυσιολατρικών αισθημάτων για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της Πόλης.
Η περιοχή είναι κατάφυτη, ενώ ένα ρυάκι τρέχει γάργαρο νερό κατά το μεγαλύτερο διάστημα του έτους.

Πάνω στην διαδρομη προς την καρδιά του δάσους, σε απόσταση λιγότερη των διακοσίων μέτρων βρίσκονται τα ερείπια ενός απο τους μεγαλύτερους Νερόμυλους της περιοχής.
Νερόμυλοι αναφέρονται στην Κρήτη από το 1415 (Buondelmonti). Δεν αποκλείεται ο συγκεκριμένος να λειτουργούσε απο τα χρόνια εκείνα της Ενετοκρατίας. Είναι Ανατολικού (Βυζαντινού) τύπου με οριζόντια εσωτερική φτερωτή. Η διάβρωση όμως που έχει υποστεί το έδαφος, οι επιχωματώσεις και η οργιώδη βλάστηση καθιστούν δύσκολη την χαρτογράφηση και αποτύπωσή του σε σχέδιο. Χρειάζεται ανασκαφή για να βρεθούν και οι μυλόπετρές του - άν υπάρχουν, και δεν έχουν μεταφερθεί σε κάποιον άλλο, νεότερο νερόμυλο απο τους τρεις - τέσσερις που υπάρχουν ακόμα στην περιοχή.
Οι νερόμυλοι αποτελούν κομμάτια της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Η παρουσία και το πλήθος τους σε μια ουσιαστικά άνυδρη περιοχή περιγράφει την αναγκαιότητα της χρήσης τους και τη συμβολή τους στην επιβίωση των ανθρώπων σε δύσκολες εποχές.
Είναι μνημεία της ιστορίας μας, υπάρχουν εδώ για να μας την θυμίζουν και να μας διδάσκουν.

Με αφορμή την ανακάλυψη του Νερόμυλου παραθέτουμε κάποια στοιχεία για αυτά τα προβιομηχανικά κτίσματα και ευχόμαστε την αξιοποίησή και ενδεχομένως την επαναλειτουργία του.





Τα αρνάκια μου



ΠΡΟΒΑΤΑ
Το πρόβατο (αρτιοδάκτυλο μηρυκαστικό), είναι το πιο διαδομένο κατοικίδιο σ' όλο τον κόσμο κι εκτρέφεται στις πιο διαφορετικές κλιματολογικές συνθήκες.
Η εκτροφή των προβάτων αποτελεί μια απ' τις πιο σημαντικές παραγωγικές διαδικασίες στη ζωική παραγωγή. Τα πρόβατα εξακολουθούν να είναι οι μοναδικοί σχεδόν παραγωγοί μαλλιού στον κόσμο.
Δίνουν ακόμη το γάλα και το κρέας τους, που θεωρείται αξιόλογο και, ιδιαίτερα στη χώρα μας, έχει μεγάλη κατανάλωση.
Η ακριβής εποχή που έγινε κατοικίδιο δεν είναι γνωστή, πρέπει όμως να έγινε πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια και θα πρέπει να ήταν απ' τα πρώτα ζώα που εξημέρωσε ο άνθρωπος.
Ως πιθανότεροι πρόγονοι του σημερινού προβάτου αναφέρονται: το ουριάλ, που ζει στην Ασία, το μουφλόν της Αρμενίας, το αργκάλ και το μουφλόν της Σαρδηνίας.
Στην Ελλάδα, απ' τα πιο παλιά χρόνια, η προβατοτροφία ήταν αρκετά διαδομένη. Η μορφή της ήταν νομαδική, όπως εξακολουθεί να είναι και σήμερα σε πολλές χώρες και φυσικά και στη δική μας.
Εγχώριες φυλές είναι: η σαρακατσάνική, η βλάχικη, η αρβανίτικη και η φυλή της Κρήτης. Επίσης η καραγκούνικη, που τα ζώα της είναι μεγαλόσωμα και δίνουν πολύ κρέας..
Τα πρόβατα θεωρούνται πολυγαμικά ζώα. Έτσι στο κοπάδι, σε κάθε κριάρι πρέπει ν' αντιστοιχούν γύρω στις 30-50 προβατίνες. Η εγκυμοσύνη διαρκεί κατά μέσο όρο 150 μέρες. Υπάρχουν φυλές που γεννούν μόνο ένα και πολύ σπάνια δύο μικρά, ενώ υπάρχουν φυλές που γεννούν δύο και σπάνια ένα ή περισσότερα από δύο.
Οι προβατίνες γεννούν μόνο μια φορά το χρόνο, ενώ βιολογικά έχουν τη δυνατότητα να γεννούν σχεδόν κάθε 6-7 μήνες. Ο οίστρος στα βελτιωμένα πρόβατα εμφανίζεται μερικές φορές απ' τον Ιούνιο μέχρι και το Σεπτέμβρη.
Ο θηλασμός των μικρών είναι ανάλογος με τη φυλή όπου ανήκουν, με τη γαλακτοπαραγωγή της μητέρας και με το σκοπό που προορίζονται. Τα μικρά που προορίζονται για την αναπαραγωγή, θηλάζουν σχεδόν μέχρι και πέντε μήνες. Αντίθετα, εκείνα που προορίζονται για κρέας, θηλάζουν το πολύ μέχρι ένα μήνα και στη συνέχεια, στις συνθήκες της εντατικής εκτροφής, αρχίζει η συστηματική διατροφή, για ν' αναπτυχθεί το μικρό όσο το δυνατό πιο γρήγορα.
Τα πρόβατα πρέπει να κουρεύονται, κυρίως στην αρχή του καλοκαιριού, όταν το μαλλί έχει το μεγαλύτερο μήκος και πριν αρχίσει να πέφτει..
Τα κατοικίδια πρόβατα γενικά δεν είναι μακρόβια. Συνήθως, σε κανονικές συνθήκες εκτροφής, ζουν 12-15 χρόνια. Σήμερα, με τον τρόπο που γίνεται η εκτροφή και με τις απαιτήσεις για απόδοση που υπάρχουν, τα πρόβατα δε φτάνουν ποτέ στην ηλικία αυτή.

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΣΠΡΟΣ...

Ίχνη λαγού στο χιόνι

Πατημασιές πουλιού

Ανεμοδαρμένα Ύψη

Η Λίμνη των Κουρουνών

Τα Λασιθιώτικα βουνά απο την πορτοστασά του Μύλου

Πως λειτουργεί ο ανεμόμυλος


Χαρακτηριστικό του ανεμόμυλου είναι η φτερωτή που βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του άξονα. Είναι ένας μεγάλος κορμός δένδρου τοποθετημένος παράλληλα και αντίθετα με τη φορά του ανέμου. Η φτερωτή έχει αντένες που πάνω σ’ αυτές τυλίγονται τα πανιά, τα οποία με τη βοήθεια του ανέμου περιστρέφουν τον άξονα και ο άξονας με τη σειρά του τη μυλόπετρα.
Η μυλόπετρα περιστρέφεται με τη βοήθεια της ρόδας, ενός ξύλινου οδοντικού τροχού δηλαδή, που εφάπτεται με την ανέμη.
Η ταχύτητα της περιστροφής εξαρτάται απ’ την επιφάνεια των πανιών. Το φρενάρισμα γίνεται με τη βοήθεια ενός χοντρού σχοινιού του σοκαρόσχοινου, που είναι δεμένο στέρεα γύρω απ’ τον άξονα.
Το σιτάρι (ή το κριθάρι κ.τ.λ.) τοποθετείται στην κοφινάδα, που ειναι σαν ξύλινο χωνί, η οποία συνδέεται με τον «ταϊστή» , μια σέσουλα που οδηγεί το σιτάρι στη μυλόπετρα. Το αλεσμένο σιτάρι, το αλεύρι, συγκεντρώνεται σε τσουβάλια ή στην αλευροκασέλα.

Ανεμόμυλος


Ο άνεμος είναι μια από τις παλαιότερες φυσικές μορφές ενέργειας που αξιοποίησε από πολύ νωρίς ο άνθρωπος και έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην εξέλιξη της ανθρωπότητας.
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν θεοποιήσει τους ανέμους. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Δίας παραχώρησε την εξουσία των ανέμων στον Αίολο, το βασιλιά της Θεσσαλίας .
Ο ανεμόμυλος για να λειτουργήσει χρειάζεται ως κινητήρια δύναμη τον άνεμο (αιολική ενέργεια).Οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν τον ανεμόμυλο φαίνεται ότι ήταν οι αρχαίοι λαοί της Ανατολής .Ο ανεμόμυλος έφθασε στην Ευρώπη από τους Άραβες και διαδόθηκε παντού ως τις αρχές του 19ου αιώνα, οπότε άρχισε σταδιακά να περιορίζεται η χρήση του, λόγω της ανάπτυξης της ατμομηχανής . Η οριστική του εκτόπιση άρχισε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο.
Στην Ελλάδα συναντώνται τέσσερις τύποι ανεμόμυλων. Ο πρώτος τύπος και ο δεύτερος προέρχονται απευθείας από τον υδραυλικό τροχό και χαρακτηρίζονται με την κοινή ονομασία ταράλης. Ο τρίτος τύπος, ο αξετροχάρης ή μονόπαντος, είναι σχεδιασμένος για μία μόνο κατεύθυνση του ανέμου. Ο τέταρτος τύπος λέγεται ξετροχάρης και γυρίζει πάντα κάθετα προς τη διεύθυνση του ανέμου.
Το κτίσιμο ενός ανεμόμυλου απαιτούσε ειδικές γνώσεις και άριστες τεχνικές ικανότητες .Για να λειτουργήσει, ήταν απαραίτητη η μηχανουργική ακρίβεια , την οποία ρύθμιζε ο μυλομαραγκός βάζοντας όλη την ξυλουργική του τέχνη και εμπειρία . Το κτίσιμο ενός ανεμόμυλου απαιτούσε μεγάλο κόπο, δυσκολία και υπομονή. Μεγαλύτερη προσοχή απαιτούνταν στην κατασκευή του μηχανισμού, για τον οποίο έπρεπε να βρεθούν τα κατάλληλα ξύλα, ώστε να αντέχουν. Τα έκοβαν όταν άδειαζε το φεγγάρι για να μην σαρακιάζουν και τα άφηναν στην σκιά, κατάλληλα τακιασμένα, ώστε να στεγνώσουν χωρίς να σκεβρώσουν .
Το χτίσιμό του, λοιπόν, δείχνει μια συνολική γνώση σε βάθος και μια ιεροτελεστία. Ένας ανεμόμυλος κόστιζε πολύ περισσότερο από ένα σπίτι.
Η επιλογή της τοποθεσίας του ανεμόμυλου ήταν απ’ τα πιο σημαντικά θέματα που έπρεπε να λύσει ο μυλωνάς και ο τεχνίτης.
Ο μύλος για το μυλωνά είναι το εργαστήριο του, το σπίτι του και πολλές φορές η ίδια του η ψυχή. Στα παλιά χρόνια ο μυλωνάς κατείχε μια ξεχωριστή θέση στην κοινωνία του, όπως ιδιαίτερα σεβαστή ήταν και η λειτουργία του μύλου.
Η παροιμία «αν είσαι και παπάς με την αράδα σου θα πας» γεννήθηκε ακριβώς στους μύλους, όπου τη σειρά προτεραιότητας την τηρούσαν με αυστηρότητα .

Χιόνι στους Μύλους των Κουρουνών

Καταιγίδα στον κόλπο της Ελούντας

Δείλι στις Περονίδες

Το παλιό πέτρινο τραπέζι του Παππού

Ηλιοβασίλεμα στο τραπέζι του Πρίνου (Περονίδες)

Νοφαλιάς

Νοηματοδότηση του Μύθου

Ο άνθρωπος από την αρχαιότητα προσπαθεί να κατανοήσει τη πρωταρχική αιτία της ζωής και τις αρχές που διέπουν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Για να το επιτύχει επινοεί τον Μύθο, μια αφήγηση γεμάτη εικόνες και κρυφά νοήματα η οποία εκφράζεται με συμβολική γλώσσα.
Μόνο έτσι ο ανθρώπινος νους είναι ικανός να προσδιορίσει και να καθορίσει την αιτία εξαιτίας της οποίας γίνονται τα πάντα. Η αιτία αυτή είναι για τον άνθρωπο μυστήριο.
Το Μυστήριο είναι η μοναδική βεβαιότητα της ζωής. Τα γεγονότα και τα φαινόμενα δεν είναι παρά αποκαλύψεις του μυστηρίου που η ανθρώπινη διάνοια δέχεται και κατανοεί μόνο αν τους δώσει μια απλοϊκή συμβολική μορφή. Έτσι ο άνθρωπος διηγούμενος τον μύθο με εικόνες και συμβολισμούς περιγράφει μια υπερφυσική αποκάλυψη του μυστηρίου, την ουσιαστική εικόνα της ζωής και του νοήματός της. Έργο του ανθρώπου είναι να ανταποκριθεί στο νόημα της ζωής, να αναπτύξει στο έπακρο της ικανότητές του και να εξομοιωθεί όσο του είναι μπορετό με την εικόνα του Θείου.
Οι πειρασμοί που αποσπούν τον άνθρωπο και οι δυσκολίες που δυσχεραίνουν το έργο του και τον αποτρέπουν από τον σκοπό του αποκτούν και εκείνοι ένα συμβολισμό.
Ο άνθρωπος έχει όμως σύμμαχο το Θεϊκό στοιχείο στην ηρωική του πάλη.
Τα όπλα που η θεότητα του παρέχει περιγράφουν συμβολικά τις ψυχικές λειτουργίες με τις οποίες ο άνθρωπος αυτοκυριαρχείται και έτσι μπορεί να επιβληθεί και στον κόσμο.
Όταν ο άνθρωπος μπορεί εξιδανικεύοντας στάσεις και υιοθετώντας συμπεριφορές παραμένει σταθερός σε ηθικές αξίες, μπορεί να κατατροπώνει θεωρητικά ανυπέρβλητες δυσκολίες. Έτσι αποκτά την υπευθυνότητα.
Αυτός είναι ο θεμελιακός κανόνας της ζωής.
Η Γέννηση, ο Θάνατος, ο Έρωτας, ο Κόσμος, η Δημιουργία, η Καταστροφή, οι Αξίες, τα φαινόμενα της Φύσης, στον Μύθο παίρνουν όλα μια παραστατική μορφή, συνδέονται, νοηματοδοτούνται.
Όλα έχουν ένα ουσιαστικό σημασιολογικό περιεχόμενο. Ένα σοβαρό λόγο, μια αιτία για να γίνονται. Η εξήγησή τους δεν εξυπηρετεί απλά μια επιφανειακή τους ερμηνεία, αλλά ταυτόχρονα γίνεται και μια ηθικοπλαστική διδαχή.

Η αφήγηση συνδέει με τρόπο σχηματικό πραγματικά και φανταστικά γεγονότα, προκειμένου να ερμηνεύσει ένα φυσικό φαινόμενο. Η αλληγορία εδώ έχει διδακτικές προθέσεις.
Ο συμβολισμός χρησιμοποιείται για να παραστήσει, να αντιπροσωπεύσει σχηματικά, να προσδιορίσει στην κοινή συνείδηση μια έννοια, μια ιδέα:
Την υπέρβαση του ατομικού, το άνευ όρων δόσιμο στον άλλον.
Η βαθιά άσβεστη αγνή Αγάπη το ανιδιοτελές συναίσθημα, το έμπρακτο άδολο ενδιαφέρον για τον άλλο είναι αυτό που κρατεί τον Κόσμο. Η μόνη πανίσχυρη δύναμη ενάντια στην ανυπαρξία, τον χαμό, την απάθεια.

Ο Μύθος της Αμυγδαλίας

«Ένα καράβι άραξε κάποτε σε μια παραλία της Θράκης. Οι ναύτες του ήταν Αθηναίοι πολεμιστές που επέστρεφαν στην πατρίδα τους μετά την κατάληψη της Τροίας και έκαναν εκεί στάση για ξεκούραση και ανεφοδιασμό. Οι ναύτες συνάντησαν μια παρέα από κορίτσια που έπαιζαν στην ακρογιαλιά. Ανάμεσά τους ήταν και η Φυλλίδα η κόρη του βασιλιά Σίθωνα. Ο Δημοφώντας επικεφαλής της ομάδας, γιος του Θησέα, ζήτησε από τα κορίτσια να μην φοβούνται, οι άνδρες έψαχναν απλά μια πηγή για να γεμίσουν με νερό τα άδεια τους δοχεία. Η βασιλοπούλα γοητευμένη από τους ευγενικούς τρόπους του νεαρού Δημοφώντα και εμπιστευόμενη το ένστικτό της κάλεσε τους στρατιώτες στο παλάτι όπου τους φιλοξένησαν με τιμές. Η πριγκιποπούλα γοητεύτηκε από την στάση και το παράστημα του Δημοφώντα. Μα και κείνος δεν έμεινε αδιάφορος από την χάρη και την ομορφιά της κόρης. Ο Έρωτας δεν άργησε να έλθει. Ήταν φλογερός και αμοιβαίος. Τον γάμο των δυο νέων ευλόγησε ο βασιλιάς Σίθωνας εκτιμώντας το ήθος και την ευγενική καταγωγή του γαμπρού του. Τίμησε δε την ένωση αυτή με πλούτη και γη από το βασίλειο του φροντίζοντας να μην λείψει τίποτα από τους νεόνυμφους.
Όμως την χαρά και την ευτυχία του έγγαμου βίου του, σκίαζε για το νεαρό βασιλόπουλο η νοσταλγία της πατρίδας του. Έτσι ζήτησε από την νεαρή σύντροφό του να του επιτρέψει να ταξιδέψει για λίγο μέχρι την Αθήνα.
Η κοπέλα διστακτικά δέχτηκε και μετά από λίγο τον αποχαιρετούσε φιλώντας τον τρυφερά και κουνώντας του το μαντίλι του αποχαιρετισμού παρακαλώντας τον να μην καθυστερήσει διόλου την επιστροφή του μα να βρεθεί σύντομα πάλι κοντά της.
Το ταξίδι όμως είναι μακρύ και χρονοβόρο και στην Αθήνα φίλοι και συγγενείς καθυστερούσαν την αναχώρηση του νέου.
Οι μήνες περνούσαν και η γλυκιά προσμονή της κόρης μετατράπηκε σε αβάσταχτο μαρτύριο. Φοβόταν πως κάτι άσχημο είχε συμβεί στον καλό της και ανυπόφορος πόνος σκέπαζε την ψυχή της. Όμως ο ατελείωτος χρόνος της προσμονής και οι μαύρες σκέψεις δεν έσβηναν μέσα της την ελπίδα της επιστροφής του. Ήξερε πως τα αισθήματα και των δύο ήταν τόσο δυνατά που τίποτε στον κόσμο δεν θα τα διέλυε. Γιατί όμως αργούσε τόσο πολύ; Πόθος και αγωνία κατέτρωγε την κοπέλα. Κάθε ξημέρωμα πήγαινε στο σημείο του αποχαιρετισμού και περίμενε. Στέκονταν εκεί ακίνητη με το χέρι να σκιάζει τα μάτια της και το βλέμμα καρφωμένο στο βάθος του ορίζοντα εκεί ακριβώς που χάθηκε ο αγαπημένος της. Ήξερε πως δεν την είχε ξεχάσει. Όμως η κόρη έσβηνε μέρα με την μέρα. Είχε γίνει πια τόσο χλωμή και αδύνατη που οι θεοί την λυπήθηκαν και για να μην υποφέρει άλλο την μεταμόρφωσαν σε όμορφο λυγερόκορμο δέντρο, την Αμυγδαλιά.
Κι ο Δημοφώντας όμως δεν μπορούσε μακριά από την αγαπημένη του. Αγνοώντας τις νουθεσίες φίλων και συγγενών να παραμείνει μέχρι να ανοίξει ο καιρός, εκείνος ξεκίνησε μες στην καρδιά του χειμώνα το ταξίδι της επιστροφής.
Μες στον βοριά το κρύο και το χιόνι περπατούσε όταν έφτασε στην Θράκη.
Αναζητώντας την αγαπημένη του έφτασε στο σημείο του αποχαιρετισμού. Εκεί ακριβώς είδε να στέκεται ένα ψηλό ξεραμένο δέντρο χωρίς καρπούς και φύλλα. Ο νέος κατάλαβε τι είχε συμβεί και βγάζοντας κραυγή πόνου με δάκρυα στα μάτια αγκάλιασε σφιχτά τον ξερό κορμό σαν να αγκάλιαζε το σώμα της αγαπημένης του.
Και τότε σαν από θαύμα, ζωή πλημμυρίζει το άψυχο ξύλο και στα τα γυμνά κλαδιά του δέντρου εμφανίζονται πανέμορφα μικρά λευκά άνθη που αναδύουν λεπτή ευωδία.»